عناصر غذایی موردنیاز گیاهان
همان‌گونه که مواد غذایی برای رشد و نمو و سالم ماندن انسان‌ها حیاتی هستند و در اثر مصرف نکردن یا افراط در آن‌ها دچار بیماری و کوتاهی عمر می‌شوند، در گیاهان نیز عناصر غذایی در ادامه ی حیات و چرخه‌ی زندگی آن‌ها نقش بسیار مهمی دارند و کمبود و بیشبود هرکدام از آن‌ها باعث اختلال در رشد و نمو گیاهان می‌شود.
در این مقاله به معرفی 21 عنصر پرداخته‌شده است که در 4 طبقه دسته‌بندی‌شده‌اند:
1_عناصر پرمصرف یا ماکرو
عناصری هستند که گیاه برای متابولیسم و فعالیت‌های سوخت‌وسازی خود نیاز بیشتری به آن‌ها دارد و جذب آن‌ها از طریق خاک صورت می‌گیرد.
عناصر پرمصرف یا ماکرو به دودسته تقسیم می‌شوند که عناصر ماکرو اولیه شامل: نیتروژن، فسفر و پتاسیم است.
عناصر ماکرو ثانویه یا میان مصرف شامل: کلسیم، گوگرد و منیزیم می‌باشند که میزان مصرف آن‌ها نسبت به عناصر ماکرو اولیه کمتراست.
2_عناصر کم‌مصرف یا میکرو
عناصر غذایی کم‌مصرف را اصطلاحاً عناصر ریزمغذی نیز می‌نامند. کم‌مصرف بودن این عناصر به این معنا نیست که گیاه به آن‌ها احتیاجی ندارد بلکه عناصر میکرو برای رشد و تکمیل چرخه‌ی زندگی گیاه ضروری می‌باشند و کمبود آن‌ها باعث اختلال در رشد، عملکرد و کیفیت گیاه می‌شود. مقادیر مصرفی این عناصر نسبت به عناصر پرمصرف کمتراست. برای مثال: برای چالکود اگر میزان مصرف عناصر ماکرو 15/ تا 2 کیلوگرم باشد، از عناصر میکرو به میزان 50 گرم استفاده می‌شود. جذب این عناصر، نیز از طریق خاک و برگ ها صورت می‌گیرد.
عناصر کم‌مصرف شامل: آهن، نیکل، مس، منگنز، مولیبدن، بور، روی و کلر می‌باشند.
3 عناصر کمکی
عناصری هستند که برای رشد و نمو گیاه ضروری هستند و وجودشان مفید است، ولی حیاتی نمی‌باشند؛ و بیشتر نقش کمکی ایفا می‌کنند مانند؛ ویدئوها و فایل‌های کمک‌آموزشی
این عناصر عبارت انداز: سدیم، سیلیس، سلنیوم و کبالت
4-عناصری که منشاء غیر معدنی دارند
منشاء این عناصر مواد آلی است و گیاه آن‌ها را از طریق آب‌وهوا دریافت می‌کند. این عناصر شامل هیدروژن، اکسیژن و کربن می‌باشند. اکسیژن و هیدروژن از آب تأمین می‌گردند و کربن نیز به‌صورت گازکربنیک از هوا جذب می‌شود.
از 21 عنصر معرفی‌شده 17 عنصر (به‌استثنای 4 عنصر کمکی) هستند که نقش ضروری در چرخه‌ی زندگی گیاه داشته و کمبود و بیشبود هرکدام از آن‌ها سبب اختلال در سوخت‌وساز گیاه می‌شود.
نیتروژن (N):
نیتروژن یکی از عناصر پرمصرف در گیاه است و نقش اساسی در رشد رویشی گیاه دارد. همچنین نیتروژن در سبزینگی گیاه و رشد برگ‌ها تأثیر به سزایی دارد. کمبود آن به‌صورت زردی در برگ‌های مسن ظاهر می‌شود.
فسفر:
فسفر از عناصر پرمصرف گیاه است. نقش اساسی در رشد و توسعه ریشه‌ها دارد. همچنین در رشد؛ شاخه‌ها، بذرها و مغز دانه‌ها مؤثر است. کمبود آن به دلیل کم‌تحرک بودن فسفر در برگ‌های مسن ظاهر می‌شود.
پتاسیم (K)
پتاسیم نیز یکی از عناصر پرمصرف در گیاه بوده و نقش اساسی در رشد و تولیدمثل گیاه دارد و همچنین باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر خشکی، سرما، حمله‌ی آفات و بیماری‌ها می‌شود. یکی دیگر از نقش‌های مهم پتاسیم حفظ و افزایش کیفیت محصول است.کمبود آن به‌صورت زرد و قهوه‌ای شدن حاشیه‌ی برگ‌های مسن ظاهر می‌شود.
کلسیم (Ca)
کلسیم از عناصر میان مصرف (ماکرو ثانویه) است. کلسیم با افزایش پایداری ساختمان دیواره سلولی باعث سفتی میوه شده و نیز طول دوره انباری را افزایش می‌دهد. کمبود آن در ابتدا در برگ‌های جوان و میوه‌ها ظاهر می‌شود.
گوگرد (S)
گوگرد یکی از عناصر میان مصرف (ماکرو ثانویه) بوده و در سنتز روغن؛ دردانه‌های روغنی و روی رشد، رنگ و شکل برگ‌ها و گل‌ها تأثیر دارد. علائم کمبود آن در گیاه شبیه به نیتروژن است اما کمبود گوگرد در برگ‌های جوان‌تر ظاهرمی شود.
منیزیم (Mg)
منیزیم نیز یکی از عناصر میان مصرف (ماکرو ثانویه) است. منیزیم نقش اساسی در سبزینگی گیاه داشته و باعث افزایش کیفیت محصول می‌شود. در درختانی که تولید روغن می‌کنند مانند زیتون و حتی گردو و بادام تأثیر زیادی دارد.
آهن (Fe)
آهن یکی از عناصر کم‌مصرف است و در سبزینگی گیاه نقش دارد. کمبود آهن باعث رنگ‌پریدگی در برگ‌های جوان شده و در اثر شدت کاهش آهن، تمام سطح برگ به‌جز رگبرگ‌ها زرد می‌شود.
روی (Zn)
روی از عناصر کم‌مصرف است. در اثر کمبود روی در گیاه، روی برگ، لکه‌های نکروز شده و سفیدرنگ ظاهرمی شود. همچنین کمبود آن باعث کاهش رشد قدی گیاه می‌شود.
مس (Cu)
مس از عناصر کم‌مصرف در گیاه هست. و باعث رنگ‌پذیری در میوه و برگ‌ها می‌شود. در اثر کمبود آن برگ سوختگی در برگ‌های جوان ظاهر می‌شود. همچنین سبب عصایی شدن سرشاخه‌ها می‌گردد.
بور (B)
بور یکی از عناصر مهم ریزمغذی (کم‌مصرف) است. نقش مهمی در ساختار تولیدمثلی و تشکیل و پایداری دیواره سلولی دارد. کمبود آن در برگ‌های جوان ظاهرشده و باعث تشکیل نشدن گل به میوه می‌شود.
منگنز (Mn)
منگنز یکی از عناصر کم‌مصرف ولی ضروری برای رشد و نمو گیاهان است. منگنز باعث تسریع و بهبود جوانه‌زنی و تسریع رسیدگی میوه بوده و ضروری برای تشکیل بذراست. کمبود آن باعث ایجاد لکه‌های رنگ‌پریده و کم‌رنگ در سطح برگ گیاه می‌شود.
کلر (Cl)
کلر از عناصر کم‌مصرف در گیاه است. کمبود آن باعث زردی برگ‌های جوان و پژمردگی عمومی در گیاه می‌شود.
نیکل (Ni)
نیکل نیز از عناصر ریزمغذی در گیاهان است. نیکل باعث افزایش جوانه‌زنی شده و مقاومت گیاه به تنش خشکی را افزایش می‌دهد. کمبود آن باعث نکروز در برگ‌ها می‌شود.
مولیبدن (Mo)
از عناصر کم‌مصرف در گیاه بوده و کار آن تبدیل نیتروژن به آمینواسید است. کمبود آن باعث کاهش رشد گیاه و کاهش سطح برگ می‌شود.
هیدروژن (H)
هیدروژن به همراه کربن در تمام ترکیبات آلی موجود در گیاه وجود دارد و از طریق آب جذب می‌شود.
اکسیژن (O)
اکسیژن سازنده‌ی بسیاری از ترکیبات آلی در گیاه است و از طریق آب جذب می‌شود.
کربن (C)
کربن تشکیل‌دهنده‌ی تمام ترکیبات آلی موجود در گیاه است و از طریق گازکربنیک موجود در هوا جذب می‌شود.