کلسیم در گیاهان (Ca)
کلسیم از عناصر پرمصرف و ماکرو ثانویه و از مهمترین عناصر معدنی است. کلسیم تعیینکننده کیفیت میوه بهخصوص در درختان پسته، سیب و گلابی است. این عنصر در مناطق سردسیر بهتر جذب میشود و اینیکی از دلایلی است که سیب مناطق سردسیر کیفیت بهتری دارد. وجود مقادیر بالای کلسیم در میوه در بحث انبارداری و حملونقل خیلی مهم است.
نقش کلسیم در درختان
1 ـ تقویت و استحکام دیواره سلولی
2 ـ افزایش کیفیت محصول
3 ـ افزایش مقاومت در برابر تنشهای محیطی، آفات و بیماریها
4 ـ افزایش مدت انبارداری میوه
5 ـ کاهش ریزش گل، برگ و میوه
6 ـ شرکت در فرآیندهای آنزیمی و هورمونی
7 ـ کنترل رشد و تقسیم سلولی
کمبود کلسیم چه مشکلاتی ایجاد میکند؟
*کلسیم به دلیل غیر متحرک بودن، علائم کمبود خود را ابتدا در برگهای جوان نشان می هد.
*کمبود کلسیم باعث پوسیدگی گلگاه میوهها و سیاه شدن نوک گلکلم میشود.
*بدشکلی، پیچخوردگی، عصایی شدن برگهای جدید، مرگ جوانه انتهایی و همچنین مرگ نوک ریشه و کند شدن رشد ریشه از علائم کمبود کلسیم در گیاه است.
*علائم کمبود کلسیم در سیب بهصورت؛ عارضه لکه تلخ سیب، عارضه لکه چوبپنبهای سیب، عارضه چروکیدگی پوست میوه سیب، عارضه سیاه شدن مغز سیب، مغز لهیدگی، ترکیدگی و لکه جاناتان سیب، ظاهر میشود.
- *کمبود کلسیم در درختان پسته باعث کاهش کیفیت محصول و ایجاد لکه استخوانی در میوه میشود.
* کمبود کلسیم نیز سرعت تنفس را بالا میبرد و درنتیجه قابلیت انبارداری کاهش مییابد.
* تاکنون علائمی از بیشبود کلسیم گزارش نشده است.
روشهای تشخیص دقیق کمبود کلسیم در گیاهان
به سه روش زیر میتوان کمبود کلسیم در گیاه را تشخیص داد:
- مشاهده علائم ظاهری
- آنالیز خاک
- آنالیز گیاه
کلسیم را چگونه مصرف کنیم؟
برای تأمین کلسیم در گیاه از دو روش زیر استفاده میشود:
محلولپاشی: جهت رفع کمبود کلسیم در مدت زمان کوتاه، استفاده از کلات های کلسیم به صورت محلول پاشی روی برگ و میوه، توصیه می شود. تحرک کلسیم درون گیاه بسیار کم است و حرکت آن از برگ ها به سمت میوه نیز به کندی صورت می گیرد، به همین خاطر بهتر است، حتما میوه ها محلول پاشی شوند.
مصرف خاکی: ریشهها نیز برای رشد و تقسیم سلولی به کلسیم نیاز دارند برای همین باید همیشه مقداری کلسیم در دسترس داشته باشند. ریشه از طریق آوند چوبی کلسیم را جذب میکند و در اثر تبخیر و تعرق آن را به سمت برگ و میوهها انتقال میدهد.
کلسیم چه زمانی بهتر جذب میشود؟
عنصر کلسیم بهراحتی جذب نمیشود و باید در زمانهای خاصی مصرف شود که احتمال جذب آن وجود دارد.
اولین مرحله؛ زمان بیدار شدن درختان در اواخر اسفندماه است. چراکه در این زمان درخت اقدام به رخ زدن میکند و احتمال جذب بالا خواهد بود.
دومین مرحله؛ در شهریور و مهرماه است زیرا در آخر فصل نواری به نام کاسپاری که بهصورت لایهای روی ریشه تشکیل میشود و از ورود آب و مواد معدنی به داخل ریشه و آوندهای چوبی جلوگیری میکند، هنوز ترشح نشده است.
عوامل کمبود کلسیم
نسبت ازت به کلسیم بسیار در جذب کلسیم تأثیرگذار است. به همین خاطر میبایست با افزایش غلظت کلسیم غلظت ازت نیز کنترل شود. بهطورکلی مصرف بهینه عناصر در زمان خودش بسیار مهم است. اگر نسبت ازت به کلسیم برابر 10 باشد: میوه دچار عارضههای فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم نخواهد شد.
اگر نسبت ازت به کلسیم برابر 30 یا بیشتر باشد: میوه دچار کمبود کلسیم خواهد شد.
بهطور مثال در اواسط یا اواخر تابستان مصرف ازت باعث رشد رویشی شده و کلسیم از میوه به شاخههای جدید منتقل میشود درنتیجه میوهها دچار کمبود کلسیم خواهند شد.
در پاییز کلسیم همراه سایر عناصر از برگ به شاخه منتقل میشود در نتیجه هرس زودهنگام موجب هدر رفت عناصر میشود و در سال بعد اگر درخت بهطور مناسب تغذیه نشود نشانههای کمبود این عنصر بهمرور ظاهر خواهد شد.
عوامل مؤثر در جذب کلسیم
1 ـ رشد سریع شاخهها که رقابتی را در زمینه انتقال کلسیم از میوه ایجاد میکنند.
2 ـ حضور آمونیوم در ناحیه ریشه باعث کاهش جذب کلسیم میشود.
3 ـ رقابت یونهای منیزیم با انتقال کلسیم
4 ـ شرایط با رطوبت بالا، هوای سرد و تعرق کم ممکن است موجب کمبود کلسیم در گیاه شود.
5 ـ بهطور عمده تحرک کلسیم در گیاه همراه آب اتفاق میافتد.
6 ـ تجمع شوری به دلیل اینکه باعث کاهش جذب آب توسط گیاه میشود کمبود کلسیم را موجب میگردد؛ بنابراین جذب کلسیم بهطور مستقیم به میزان تعرق در گیاه بستگی دارد.
- جذب کلسیم در گیاه بهصورت غیرفعال بوده یعنی نیاز به هیچ منبع انرژی ندارد.
نحوه تأمین عنصر کلسیم در گیاهان چگونه است؟
با توجه اینکه تحرک کلسیم در گیاه بسیار کند است میبایست با استفاده از کودهای حاوی کلسیم مقدار بیشتری از این عنصر را در اختیار گیاه قرارداد؛ بنابراین لازم است یک منبع ثابت برای ادامه رشد گیاه در نظر گرفته شود. کمبود کلسیم از طریق مصرف کودهای کلسیمدار در خاک و همراه آب آبیاری تأمین میگردد.
گچ (کلسیم سولفات)
اینیک مکمل کلسیم سریع العمل با CEC کم است که pH را نه پایین میآورد و نه بالا میبرد.
نیترات کلسیم
بهترین زمان مصرف کود نیترات کلسیم در فصل بهار است. نیترات کلسیم حاوی کلسیم و نیتروژن است که مواد مغذی موردنیاز گیاهان برای زنده ماندن هستند.
درواقع نیترات کلسیم دو فاکتور نیتروژن و کلسیم را بهطور همزمان به گیاه وارد میکند. این کود مانع از پوسیدگی میوه و باعث افزایش کیفیت آن میشود. در آب استارت میبایست حتماً استفاده شود.
کلات کلسیم
این کود نسبتاً قیمت بالایی دارد، ازاینرو در زمان و شرایط خاص استفاده میشود. برای مثال؛ زمانی که کشاورز بخواهد سریعتر به نتیجه برسد و کمبود زودتر رفع شود.
نیترات کلسیم آمونیوم
حاوی ترکیبات مؤثری از کلسیم و نیتروژن برای گیاه است.
میزان دقیق مصرف این کود با توجه به شرایط اقلیمی و شرایط گیاه و خاک متفاوت بوده و میبایست ابتدا در سطح کوچک آزمایش گردد.
سوپر فسفات ساده
حاوی %9 فسفر، %11 گوگرد و %19 درصد کلسیم بهصورت گرانوله است. این کود منبع خوبی از کلسیم و گوگرد است. بهتر است این کود بهصورت چال کود مصرف شود.
سوپر فسفات تریپل
حاوی 45 تا 46 درصد اکسید فسفر و مقدار قابل قبولی کلسیم است. مصرف این کود نیز بهصورت چال کود توصیه میشود.